Tasarım ve Programlama - GAP İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Koordinatörlüğü Ercan YİĞİT

• Anasayfa
• GAP Master Planı (1989)

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesine dayanan ve 22 baraj, 19 hidroelektrik santralinin yapımı ile çok geniş alanların sulamaya açılmasıyla başlayacak olan büyük değişim Bölge’nin sosyal ve ekonomik bütün sektörlerini etkileyecektir. İlk aşamada Bölge ekonomisinin sanayi, ticaret, ulaştırma gibi tarım dışı sektörlerinin tarımsal üretimdeki artıştan doğrudan etkilenmesiyle başlayacak olan değişim, ikinci aşamada tarım dışı sektörlerin birbirinden etkilenmeleriyle de birçok boyut kazanacaktır. Tarımda sulamayla başlayıp, sanayi ve giderek diğer hizmetlere yayılacak olan bu zincirleme reaksiyon bir yandan çok değişik konularda geniş yatırım ve gelişme olanakları yaratırken, diğer yandan da sosyal ve fiziki altyapıda önemli ihtiyaçlar doğuracaktır.

Yatırımlarda etkinliğin ve sosyo-ekonomik kalkınmanın sağlanması, birbirlerini tamamlayıcı nitelikteki yatırımların zaman ve mekân itibariyle koordineli bir şekilde ele alınmasını gerektirmektedir. Bu amaçla hazırlanan GAP Master Planı Nisan 1989’da tamamlanmıştır.

Bölge kalkınmasının çerçevesini çizen GAP Master Planı, özellikle su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesini mali ve teknik kapasiteleri de dikkate alarak bir takvime bağlamıştır. Bu değişimin ekonomik ve sosyal sektörlerde uyaracağı gelişmeyi, yaratacağı istihdamı, bunun getireceği nüfus büyüklüğü ile bu nüfusun kentler ve kır itibariyle muhtemel dağılımını saptamış; eğitim ve sağlık hizmetleriyle konut ve kentsel altyapı ihtiyaçlarını makro düzeyde belirlemiş ve yıllara göre finans ihtiyacını ortaya koymuştur. GAP Master Planı, çeşitli kamu kuruluşlarının kalkınma çabalarının bütünleştirilmesi ve eşgüdümlendirilmesini kolaylaştıran ve Bölge gelişmesinin alması gereken seyir ve alt ölçeklerde üretilecek plan, program ve projeler için de bir rehber niteliği taşımaktadır.

GAP Master Planı’nda plan dönemi başlangıcı olarak kabul edilen 1985 yılında, GAP’ta kişi başına düşen Gayrisafi Bölgesel Hasıla’nın (GSBH), Türkiye kişi başına düşen Gayrisafi Yurtiçi Hasılası’nın (GSYİH) G’si düzeyinde olduğu tahmin edilmiştir. GAP Master Planı’nda maksimum gelişme senaryosuna göre, GSBH’nın yılda %7,7 oranında artması öngörülmüştür.

Master Plan Hedefleri

• 1,7 milyon hektar alanın sulanması (GAP Bölge Kalkınma Planı’nda sulanacak alan 1,8 milyon ha olarak hedeflenmiştir.) 
• Yılda 27 milyar kilovat-saat hidroelektrik enerji üretiminin sağlanması
• Kişi başına gelirin % 209 oranında artması
• 3,8 milyon kişiye istihdam olanağı sağlanması
• GSBH’da % 445 artış sağlanması

Master Plan’ın başlangıç yılı 1985 olarak alınmıştır. Birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olan ve bir bütünlük teşkil eden hedeflere ulaşmak için 2005 yılına uzanan zaman perspektifi içinde dört temel strateji belirlenmiştir:

• Su ve arazi kaynaklarını gerek sulama, gerekse kentsel ve endüstriyel kullanım amaçları için geliştirmek ve yönetmek,
• Daha iyi tarımsal işletme yönetimi, tarımsal pratikler ve bitki desenleri uygulayarak arazi kullanımını geliştirmek,
• Tarımla ilişkili ve yerel kaynaklara dayalı üretime özel ağırlık vererek imalat sanayilerini teşvik etmek,
• Yöre halkının ihtiyaçlarını daha iyi karşılamak, nitelikli personeli Bölge'ye cezbetmek ve Bölge’de kalmasını temin etmek için sosyal hizmetleri ve kentsel altyapıyı iyileştirmek.

GAP Master Planı'nın temel kalkınma senaryosu, "Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ni, Tarıma Dayalı İhracat Bölgesi" haline getirmektir.

Master Plana Göre GAP’ta Ekonomik Yapı Değişimi

GAP Master Planı, 2005 hedef yılı itibariyle, ulaşılacak temel ekonomik büyüklük olarak Gayri Safi Bölgesel Hasıla (GSBH)’yı;

• Tarım
• Sanayi
• Hizmetler

sektörleri kompozisyonu itibariyle belirlemiş ve başlangıç yılı 1985 yılına göre ekonomik yapıdaki değişimi aşağıda yüzdeler olarak göstermiştir.

GSBH gelişme endeksinin dönem boyunca yaklaşık 4,5 kat artması öngörülmüştür. Bu süre içinde tarımın, bölgesel ekonomi içindeki payının yüzde 40’tan yüzde 23’e inmesi, ağırlıklı bir şekilde tarımsal sanayinin yüzde 16’dan yüzde 24’e ve hizmetler kesimi payının da yüzde 44’ten yüzde 53’e çıkması öngörülmüştür. GAP ekonomisine bu göstergelerle bakıldığında hedef yıl itibariyle verimli istihdam ve nüfus artışına rağmen fert başına düşen reel gelir artışı ile birlikte ekonomi kendi kendine büyüme sürecine ulaşmış olmaktadır.